Algoritmaların karar alma süreçlerini şekillendirdiği, verilerin ekonomik değer ürettiği ve yapay zekâ teknolojilerinin dijital sistemleri yönettiği günümüzde, tüketici haklarının uluslararası düzeyde nasıl korunacağı konusu teknik gündemin öncelikli başlıkları arasında yer almaktadır. Bu çerçevede faaliyet gösteren ISO COPOLCO (Committee on Consumer Policy), 1978 yılında kurulmuş olup bugün 76 üye ülkenin katkısıyla çalışan en kapsamlı tüketici politikası komitesidir. COPOLCO, tüketici bakış açısını; yapay zekâ, dijital hizmetler, biyoteknoloji, enerji sistemleri ve veri güvenliği gibi yüksek etki alanlarında standart geliştirme süreçlerine entegre etme misyonunu üstlenmiştir.
Komite, her yıl 30’un üzerinde uluslararası standardın geliştirilme sürecine katkı sunmakta; güvenli kullanım, etik tasarım, adil erişim ve veri gizliliği gibi ilkelere dayalı standart hükümlerinin oluşturulmasına destek vermektedir. Bu kapsamda hazırladığı politika belgeleri ve teknik kılavuzlar, özellikle ISO/IEC JTC 1 (Information Technology) başta olmak üzere çeşitli teknik komitelerde tüketici perspektifinin yerleşmesini sağlamaktadır.
COPOLCO’nun önemli işlevlerinden biri, ulusal düzeydeki tüketici politika yapıcıları, düzenleyici otoriteler ve sivil toplum temsilcileri ile ISO teknik komiteleri arasında çift yönlü ve sürekli bir bilgi akışı kurulmasına öncülük etmektir. Komite bünyesinde oluşturulan uzman gruplar; ISO/IEC JTC 1, ISO/TC 262 (Risk Yönetimi) ve ISO/TC 309 (Kurumsal Yönetişim) gibi teknik platformlara içerik üreten belge taslakları, prensip önerileri ve rehber ilkeler geliştirmektedir.
COPOLCO, teknik çıktılarında şu temel tüketici ilkelerini ön plana çıkarır:
- Etik Tasarım
- Algoritmik Şeffaflık
- Kapsayıcılık
- Veri Gizliliği
- Eşit Hizmet Erişimi
Bu ilkeler, uluslararası standartlara doğrudan entegre edilerek tüketici haklarının dijital çağda korunmasını sağlar. Komite tarafından yayımlanan “Consumer Protection in the Global Standards System” gibi politika raporları, yapay zekâ ve dijital hizmetlerin toplumsal etkilerine dair analizler sunmakta ve standart geliştiricilere teknik yol haritaları sağlamaktadır.
COPOLCO’nun Temel Hedefleri
1-Farklı Toplum Kesimlerinin Sürece Dahil Edilmesi:
Standart geliştirme sürecine yalnızca teknik uzmanların değil; tüketicilerin, STK’ların, kamu kurumlarının ve özel sektör temsilcilerinin de katkı sunmasını sağlayan çok paydaşlı yapı esas alınır.
2-Güven Temelli Uygulamalar:
Kamu yararını esas alan ve tüketici güvenini temel alan standartların oluşturulması amaçlanır. Güvenlik, açıklık, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri bu sürecin temel bileşenleridir.
3-Gerçek Risklerin Azaltılması:
Yaşlılar, çocuklar ve engelliler gibi savunmasız grupların korunmasına öncelik verilerek, bu bireylerin karşılaşabileceği fiziksel, bilgi güvenliği ve hizmet erişimi kaynaklı risklerin azaltılması hedeflenir.
COPOLCO Tarafından Geliştirilen Temel ISO/IEC Kılavuzları
|
Kılavuz |
Konu |
Amaç |
|
ISO/IEC Guide 14:2018 |
Ürün ve Hizmet Bilgilendirmesi |
Tüketicilerin bilinçli kararlar almasını sağlamak için açık ve karşılaştırılabilir bilgi sunumu. |
|
ISO/IEC Guide 41:2018 |
Ambalaj Tasarımı |
Güvenlik, kullanılabilirlik ve çevresel sürdürülebilirlik odaklı ambalaj önerileri. |
|
ISO/IEC Guide 46:2017 |
Karşılaştırmalı Testler |
Ürün incelemeleri ve performans iddialarına güveni artırmak için test ilkeleri. |
|
ISO/IEC Guide 50:2014 |
Çocuk Güvenliği |
Oyuncaklar ve ev eşyalarında çocuklara yönelik risklerin azaltılması. |
|
ISO/IEC Guide 51:2014 |
Güvenlik Yönleri |
Tüm sektörlerde güvenliğin sistematik olarak ele alınması. |
|
ISO/IEC Guide 74:2004 |
Grafik Semboller |
Etiketleme ve arayüzlerde sembollerin kolay anlaşılır olması. |
|
ISO/IEC Guide 76:2020 |
Hizmet Standartları |
Sağlık, finans ve kamu hizmetlerinde tüketici beklentilerinin karşılanması. |
CFECERT olarak, COPOLCO’nun tüketici odaklı ilkelerini eğitim ve belgelendirme hizmetlerimize entegre ediyor; güven, şeffaflık ve erişilebilirliği esas alan standart kültürünü kurumlara kazandırıyoruz.
Daha fazla bilgi için info@cfecert.co.uk adresinden bizlere ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar: https://www.iso.org/copolco.html
