Tetkik Nedir?
Tetkik, gerekliliklere uygunluğu sağlamak için bir sürecin veya kalite sisteminin teftişi veya incelenmesi gibi yerinde doğrulama faaliyeti olarak tanımlanır. Tetkik, tüm kuruluşa uygulanabilir; işleve, sürece veya üretim adımına özelde olabilir.
Tetkik türleri UYGULAYAN ve KAPSAM açısından olmak üzere iki ana başlığa ayrılır.
Uygulayan açısından tetkikler 3’e ayrılır;
- Birinci Taraf Tetkik (İç Tetkik)
- İkinci Taraf Tetkik (Tedarikçi Tetkiki)
- Üçüncü Taraf Tetkik (Belgelendirme Tetkiki)
Birinci Taraf Tetkik (İç Tetkik)
Kuruluşun kendi sistemini tetkik etmesidir. Sistemin yeterliliğini, uygunluğunu ve etkinliğini ölçmeyi hedefler ve sistemin iyileşmesini amaçlar.
İkinci Taraf Tetkik (Tedarikçi Tetkiki)
Kuruluşun kendi tetkikçileri tarafından tedarikçilerine uyguladığı tetkiklerdir. Tedarikçinin yönetim sistemini yada sözleşme koşullarında ele alınan konuların değerlendirilmesidir. Tedarikçi performansını değerlendirmek ve/veya sözleşme şartlarının uygulanıp uygulanmadığını görmek için yapılabilir.
Bir sözleşme yürürlüktedir ve mallar veya hizmetler teslim edilmektedir veya teslim edilecektir.
İkinci taraf tetkikleri sözleşme hukuku kurallarına tabidir. İkinci taraf tetkikler, birinci taraf tetkiklerinden daha resmi olma eğilimindedir, çünkü tetkik sonuçları müşterinin satın alma kararlarını etkileyebilir.
Üçüncü Taraf Tetkik (Belgelendirme Tetkiki)
Bağımsız bir belgelendirme kuruluşu tarafından yapılan tetkiktir. Bir kuruluşun dokümante edilmiş ve uygulanan bilgi güvenliği yönetim sisteminin yeterliliğinin, uygunluğunun ve etkinliğinin ölçülmesi ve belgelendirilmesi için yapılır.
Müşteriler, tedarikçilerinin ISO 9001, ISO 27001, ISO 50001 veya ISO 14001 kriterlerine uymasını önerebilir veya talep edebilir.
Üçüncü taraf tetkiki, ANSI-ASQ Ulusal Akreditasyon Kurulu (ANAB), Birleşik Krallık Akreditasyon Kurumu (UKAS), Amerika Akreditasyon Kurumu (IAS), Türk Akreditasyon Kurumu (TURKAK) gibi yerleşik bir akreditasyon kurulu tarafından değerlendirilmiş ve akredite edilmiş kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmelidir.
Kapsam Açısından tetkikler ise 3’e ayrılır.
- Ürün Tetkiki
- Proses Tetkiki
- Sistem Tetkiki
Ürün Tetkiki
Bu tür tetkik, donanım, işlenmiş malzeme veya yazılım gibi belirli bir ürün veya hizmetin gereksinimlere (yani, özellikler, performans standartları ve müşteri gereksinimleri) uygun olup olmadığını değerlendirmek için yapılan bir incelemedir.
Proses Tetkiki
Mevcut prosesler için planlama, uygulama, ölçme ve iyileştirme faaliyetlerinin yeterliliği ve etkinliğinin saptanmasıdır.
Bir prosess tetkiki şunları yapabilir:
- Zaman, doğruluk, sıcaklık, basınç, bileşim, tepki verme, amper ve bileşen karışımı gibi tanımlanmış gereksinimlere uygunluğu kontrolü.
- Girdileri çıktılara dönüştürmek için uygulanan kaynakları (ekipman, malzemeler, insanlar), çevre, izlenen yöntemler (prosedürler, talimatlar) ve süreç performansını belirlemek için toplanan önlemleri inceleme.
- Prosedürler, çalışma talimatları, akış şemaları ve eğitim ve süreç spesifikasyonları tarafından oluşturulan süreç kontrollerinin yeterliliğini ve etkinliğini kontrolü.
Sistem Tetkiki
Bir yönetim sisteminin yeterliliğinin, uygunluğunun ve etkinliğinin saptanmasıdır. Tetkik edilen bir sistem olduğu için her tetkik bulgusunun sistemin neresini etkilediğini düşünmek gerekir.
Bir kalite yönetim sistemi tetkiki, şirket politikalarına, sözleşme taahhütlerine ve yasal gerekliliklere uygunluğunu belirlemek için mevcut bir kalite yönetim programını değerlendirir.
Benzer şekilde, bir çevre sistemi tetkiki, bir çevre yönetim sistemini inceler, bir gıda güvenliği sistemi tetkiki, bir gıda güvenliği yönetim sistemini inceler ve bilgi güvenliği sistemi tetkikleri, bilgi güvenliği sistemi inceler.
İç tetkikler kuruluşunuzun çalışanları veya dışarıdan bağımsız bir kuruluş tarafından gerçekleştirilebilir. Dış tetkikler bir dış temsilci tarafından gerçekleştirilir. İç tetkikler genellikle birinci taraf tetkikler olarak adlandırılırken, dış tetkikler ikinci taraf veya üçüncü taraf olabilir.
Follow-Up/Takip Tetkikleri
Bir ürün, süreç veya sistem tetkikinde düzeltme ve düzeltici eylem gerektiren bulgular olabilir. Çoğu düzeltici eylem tetkik sırasında gerçekleştirilemediğinden tetkik programı yöneticisi düzeltmelerin yapıldığını ve düzeltici eylemlerin gerçekleştirildiğini doğrulamak için bir takip tetkiki isteyebilir.
