Yapay zekâ teknolojilerinin disiplinler üstü doğası, hukuk sistemleri bakımından karmaşık bir normatif düzlem oluşturmuştur. Bu düzlem; stratejik vizyon belgeleri, düzenleyici rehberler, bağlayıcı yasalar ve yönetişim modelleri üzerinden şekillenmekte; her bir yargı alanı, kendi iç dinamiklerine uygun olarak hukuk normunu yeniden inşa etmektedir. Aşağıda, Yapay Zeka için dünya genelinde öne çıkan düzenleyici uygulamalar, tekil ve bağımsız hukuk metinleri şeklinde detaylandırılmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri
ABD’de yapay zekâ düzenlemeleri çok katmanlıdır. Ulusal düzeyde 13859 ve 13960 sayılı İcra Emirleri, Amerikan YZ İnisiyatifi ve 14110 sayılı “Safe and Trustworthy AI” başkanlık emri gibi belgeler bağlayıcı nitelik arz ederken; Ulusal YZ Girişimi Yasası (2020), AI Training Act, AI Risk Management Framework 1.0, AI Bill of Rights Blueprint, Algorithmic Accountability Act, AI Research Innovation and Accountability Act (2024) gibi kapsamlı belgelerle federal düzeyde hukuk sistemi olarak şekillenmiştir.
Eyalet düzeyinde Connecticut, California, Utah ve Texas gibi birçok eyalet; kamu kurumları için yapay zekâ kullanım rehberleri, karar verme sistemleri üzerindeki şeffaflık zorunlulukları ve otomatik işleme süreçlerinin denetimine ilişkin bağlayıcı yasa metinleri yayımlamıştır. Ayrıca ses ve görsel üretimine dair Tennessee tarafından yürürlüğe konulan yasa, özellikle sanatçılara ait verilerin izinsiz kullanılmasına karşı koruyucu hükümler içermektedir
Almanya
Almanya’da Federal Etik Komisyonu, Haziran 2017 tarihli “Otonom Araçlar İçin Etik İlkeler” dokümanında yapay zekânın toplumsal güvene zarar vermeyecek şekilde kullanılmasını öngörmüş; Kasım 2018 tarihli Ulusal YZ Stratejisi ise kamuoyuna açık olarak yayımlanmıştır. 2020 ve 2021 yıllarında Karayolu Trafik Kanunu’nda yapılan düzenlemeler, otonom sistemlerin yazılım güvenliği ve veri işleme süreçlerine ilişkin yasal standartlar tanımlamıştır. 2021 tarihli Veri Stratejisi kapsamında, AB GDPR’a uygun veri yönetişimi ilkeleri benimsenmiştir.
Fransa
Fransa, 2017 yılındaki CNIL Etik Raporu ile başlamış, Ulusal YZ Stratejisini 2018 ve 2021 yıllarında iki faz hâlinde yürürlüğe koymuştur. CNIL tarafından oluşturulan Yapay Zekâ Departmanı, 2023 tarihli Eylem Planı kapsamında denetim yetkisini genişletmiş; INESIA (Ulusal Yapay Zekâ Güvenlik ve Gelişim Enstitüsü) kurulmuştur. 2024 yılı itibariyle yürürlüğe giren “YZ: Fransa İçin Hedeflerimiz” belgesiyle kamu sektörü öncelikli stratejik alanlar belirlenmiştir.
Singapur
Singapur’da PDPA (2012) sonrası 2018 yılında Siber Güvenlik Yasası ve Dijital Devlet Planı devreye alınmıştır. 2019 yılında yürürlüğe giren Model YZ Yönetişim Çerçevesi ve VERITAS projesi, etik yönetişim modelini teknik uyumluluk ile birleştiren ilklerden biri olmuştur. 2023’te AI Verify Foundation kurulmuş; denetlenebilirlik ve hesap verebilirlik ilkeleri yazılım geliştirme süreçlerine entegre edilmiştir.
Avustralya
Avustralya’da 2019 yılında yayımlanan YZ Etik İlkeleri revize edilerek 2024’te güncellenmiştir. Güvenli ve Sorumlu YZ Politikası (2023), Avukat Olmayanlar İçin Rehber, Gizlilik Rehberi, Kamu Sektörü İçin Kullanım Politikası, Gönüllü Güvenlik Standardı ve Etik Kaynak Setleri, federal ve eyalet kurumlarının yapay zekâ uyumuna ilişkin ayrıntılı normlar ve uygulama prensipleri içermektedir. Tasarım aşamasında veri koruma, açıklanabilirlik ve kullanıcı rızası gibi prensipler, Avustralya Gizlilik Yasası 1988 ile uyumlaştırılmıştır.
Birleşik Arap Emirlikleri
BAE, 2017 yılında kurduğu Yapay Zekâ Bakanlığı ile dünyada ilk olan bir yapıyı devreye almıştır. Ulusal YZ Stratejisi 2031, Veri Koruma Yasası Güncellemeleri, AI Charter (2024) ve AI and Advanced Technology Council gibi düzenlemelerle YZ regülasyonu üst düzeye çıkarılmıştır. DIFC (Dubai International Financial Centre) 2023 yılında veri koruma hukuku kapsamında YZ sistemlerini içeren ilk bağlayıcı düzenleyici çerçeveyi oluşturmuştur.
Yasa, Politika ve Etik Üçgeninde YZ Yönetişimi
Yukarıda sıralanan tüm örnekler, ulusal sistemlerin yapay zekâ teknolojilerine yönelik düzenleyici reflekslerini, bağlayıcı hukuk normları ve etik politika ilkeleri ekseninde yapılandırdığını açıkça ortaya koymaktadır. Günümüz hukuk sistemlerinde şeffaflık, hesap verebilirlik, veri mahremiyeti, algoritmik denetim, insan onuruna saygı ve adil erişim gibi temel ilkeler, artık yalnızca prensip düzeyinde değil; doğrudan mevzuat temelli yükümlülükler olarak yer almaktadır.
Kurumların bu dönüşüme uyum sağlaması, küresel sistemlerle entegre bir yapıya kavuşması ve sürdürülebilir mükemmeliyet anlayışını kurumsallaştırabilmesi adına, CFECERT olarak yapay zekâ alanında profesyonel eğitim ve belgelendirme hizmetlerimizi sürdürmekteyiz. Detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz: sales@cfecert.co.uk
